Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΠΑΡΑΓΩΓΉΣ
Οι λιμνοθάλασσες γενικά αποτελούν μεταβατικά υδάτινα οικοσυστήματα, συνήθως μικρού βάθους, που διαχωρίζονται από τη γειτονική θάλασσα με νησίδες ή άλλης μορφής σχηματισμούς, αλλά συγχρόνως επικοινωνούν άμεσα με αυτή.
Η λιμνοθάλασσα θεωρείται ως εξαιρετικής ευαισθησίας μεταβατικό σύστημα, διότι μπορεί να υποστεί πολλαπλές μεταβολές σε μικρό χρονικό διάστημα.
Μερικές από αυτές τις μεταβολές είναι:
α) η πρόσχωση τους με λεπτόκοκκα φερτά υλικά, η οποία προκαλεί μείωση
του βάθους και αλλαγές στη σύσταση του πυθμένα,
β) η πρόσχωση των διαύλων επικοινωνίας και η αύξηση του όγκου των λουρονησίδων από την πλευρά της θάλασσας,
γ) οι μικροκλιματικές αλλαγές στο χώρο των λιμνοθαλασσών, οι οποίες επηρεάζουν τις συνθήκες υγρασίας, εξάτμισης, θερμοκρασίας, αλατότητας κλπ.
Το οικοσύστημα της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου επηρεάζεται:
α) από εισροές και εκροές θαλασσινού νερού λόγω ατμοσφαιρικών συνθηκών, παλιρροιών και κυματισμών και
β) από εισροές και εκροές γλυκού νερού και φερτών υλικών λόγω κατακρημνισμάτων και ποτάμιας τροφοδοσίας.
Γι’ αυτούς τους λόγους το νερό της λιμνοθάλασσας έχει αλατότητα που μπορεί να κυμαίνεται μεταξύ ακραίων τιμών [10].
Η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου παρουσίαζε πάντοτε ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω της μεγάλης παραγωγικής της ικανότητας και την παρουσία πανίδας ιδιαίτερου οικονομικού και επιστημονικού ενδιαφέροντος.
Το συγκρότημα των λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου -Αιτωλικού βρίσκεται στο δυτικότερο άκρο της Στερεάς Ελλάδας και συγκεκριμένα στο νοτιοδυτικό άκρο της Αιτωλοακαρνανίας.
Τα όρια της ευρύτερης περιοχής του υγροτόπου είναι: ανατολικά ο Εύηνος ποταμός, δυτικά ο Αχελώος ποταμός, βόρεια οι λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχεία και νότια ο Πατραϊκός κόλπος με τον οποίο και επικοινωνεί. Οι δυο παραπάνω ποταμοί με τη συντονισμένη δράση τους είναι υπεύθυνοι για τη δημιουργία του συγκροτήματος της λιμνοθάλασσας.
Το λιμνοθαλάσσιο σύστημα έχει μέγιστο μήκος 27km και μέγιστο πλάτος 15km. Διαχωρίζεται από τον Πατραϊκό κόλπο με μια σειρά αμμωδών νησίδων που εκτείνονται σε μήκος 12km περίπου.
Η έκταση των λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού φτάνει τα 15.000ha, ενώ η ευρύτερη περιοχή του υγροτόπου Μεσολογγίου-Αιτωλικού τα 27.000ha, περιλαμβάνοντας υδάτινα και παρυδάτια οικοσυστήματα, υπέραλους μικρούς βάλτους, αλυκοποιημένες εκτάσεις και αποστραγγισμένες εκτάσεις που αποδόθηκαν στη γεωργία.
Οι γειτονικές λιμνοθάλασσες Μεσολογγίου και Αιτωλικού διαφέρουν σημαντικά ως προς τα μορφολογικά τους χαρακτηριστικά.
Η λιμνοθάλασσα του Αιτωλικού χαρακτηρίζεται ως μια μη τυπική λιμνοθάλασσα, αφού πρόκειται για ένα τεκτονικό βύθισμα καρστικού χαρακτήρα, του οποίου ο πυθμένας βρίσκεται σήμερα περίπου 28m κάτω από την μέση στάθμη της θάλασσας [6].
Εικόνα 5.1 Τοπογραφικός Χάρτης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου (Χάρτης ArcGIS)
Έχει σχεδόν παραλληλόγραμμο σχήμα μήκους 7.5km και πλάτους 2.3km το οποίο υποδεικνύει μια κανονικότητα, αποτέλεσμα της τομής των ρηξιγενών γραμμών του βυθίσματος. Τα μεγαλύτερα βάθη της παρατηρούνται στο εσωτερικό, βόρειο τμήμα της, τα οποία μειώνονται σταδιακά προς το εξωτερικό, νότιο τμήμα της. Η επικοινωνία της με τη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου γίνεται μέσω ενός ιδιαιτέρα στενού και ρηχού στομίου, το μέσο βάθος του οποίου σήμερα είναι περίπου 1,2 m. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μικρά διαδοχικά ανοίγματα κάτω από τις παραδοσιακές γέφυρες που ενώνουν το νησί του Αιτωλικού με το ηπειρωτικό τμήμα. Ο συνολικός αριθμός τον ανοιγμάτων ανέρχεται στα 46, με συνολικό μήκος περίπου 140m.
Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου είναι ρηχή, με βάθη που δεν ξεπερνούν το 1-1,5m. Ανήκει στις τυπικές λιμνοθάλασσες έχοντας το μεγάλο άξονα της παράλληλο με την ακτογραμμή, ενώ η επικοινωνία της με τον Πατραϊκό κόλπο περιορίζεται λόγω της ύπαρξης λουρονησίδων.
Οι λιμνοθάλασσες Κλείσοβας και Βορείου – Διαύλου Κλείσοβας αποτελούν σήμερα δύο τεχνητά τμήματα μιας πρώην ενιαίας λιμνοθάλασσας, που βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο του συμπλέγματος με συνολική έκταση 25 km2.
Η λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας βρίσκεται δίπλα στην πόλη του Μεσολογγίου και έχει έκταση 19km2.
Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό τμήμα του συμπλέγματος λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου – Αιτωλικού και περικλείεται μεταξύ των γεωγραφικών συντεταγμένων:
Aνατολικά : 21° 25΄ – 21° 28΄
Βόρεια: 38° 18΄ – 38° 22΄
Πρόκειται για λιμνοθάλασσα κλειστού τύπου. Στο μέτωπό της με τον Πατραϊκό κόλπο, που έχει μήκος περίπου 6 km, υπάρχουν δύο δίαυλοι επικοινωνίας (μπούκες) συνολικού μήκους 1.800 m και πλάτους 80 m. Επικοινωνεί με το λιμάνι του Μεσολογγίου μέσω τριών μικρότερων ανοιγμάτων (καμάρες), οι οποίες μέχρι τη δεκαετία του 1970 ήταν εφτά.
Χαρακτηρίζεται από πλήθος εγκάρσιων αναχωμάτων, που κάποτε κατασκευάστηκαν με σκοπό την αύξηση της αλατότητας για την τροφοδοσία των αλυκών του Μεσολογγίου. Ακόμα διαθέτει μία φυσική αμμονησίδα μήκους 3.500 m και ένα τεχνητό ανάχωμα μήκους 35 m, που δημιουργήθηκε κατά τη διαδικασία κατασκευής του διαύλου στο λιμάνι του Μεσολογγίου. Το μέσο βάθος της είναι 0,8 m, ενώ το μέγιστο βάθος της είναι 1,5 m.
Η αλατότητα είναι υψηλή, ίση με αυτή της θάλασσας ή ακόμα υψηλότερη κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Η θερμοκρασία του νερού λόγω του μικρού βάθους ακολουθεί τις διακυμάνσεις της θερμοκρασίας του αέρα.
Η λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας διαθέτει μία τάφρο διαχείμασης σχήματος Τ (μήκους 2.600 m, 40 m πλάτους και βάθους 1,5 m) που κατασκευάσθηκε το 1988. Τα δύο άκρα της επικοινωνούν δύο σύγχρονες ιχθυοσυλληπτικές εγκαταστάσεις και η βάση της καταλήγει στη λιμνοθάλασσα. Από το 1999, δώδεκα χρόνια μετά την
κατασκευή της, ξεκίνησε να χρησιμοποιείται για την αξιοποίηση των υπομεγεθών ψαριών, που είτε απελευθερώνονται στη λιμνοθάλασσα, είτε πωλούνται για πάχυνση.
l 5.1.Η Λειτουργία της Αλυκής Μεσολογγίου
Η καλλιεργητική περίοδος -το χρονικό διάστημα κατά το οποίο η διεργασία παραγωγής άλατος βρίσκεται σε εξέλιξη στην αλυκή- αρχίζει το Μάρτιο έως Απρίλιο και τελειώνει κατά κανόνα έως το τέλος Οκτωβρίου αναλόγως των μετεωρολογικών συνθηκών.
Το θαλασσινό νερό, που κατά τρόπο συνεχή και απρόσκοπτο τροφοδοτεί τις αλυκές καθ’ όλη τη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, αντλείται από τις παρακείμενες ή τις εγγύτερα προσιτές θαλάσσιες εκτάσεις. Οδηγείται κατ’ αρχήν μέσω αλμαγωγών στις πρώτες λεκάνες εξάτμισης, από εκεί στις επόμενες θερμότερες δεξαμενές, όλες συνδεδεμένες εν σειρά, για να καταλήξει στα αλοπήγια. Η διακίνηση της άλμης γίνεται με ενεργό άντληση, καθώς επίσης και μηχανικά, λόγω βαρύτητας.
Τα κύρια στοιχεία που συνθέτουν το σύστημα παραγωγής της «Άσπρης» Αλυκής είναι:
(α) Το σύστημα λεκανών εξάτμισης εν σειρά, φυσικές αβαθείς λεκάνες διαχωριζόμενες με αναχώματα.
(β) Τα αλοπήγια, ορθογώνιες επιφάνειες όπου γίνεται η συγκομιδή της αφρίνας και του κρυσταλλούμενου αλατιού το οποίο αποτίθεται στον πυθμένα των αλοπηγίων.
(γ) Οι ταμιευτήρες άλμης, σχετικά μεγάλου βάθους, όπου αποθηκεύεται η άλμη υψηλής πυκνότητας.
(δ) Τα αντλιοστάσια, με τη βοήθεια των οποίων αντλείται και διακινείται η άλμη.
(ε) Ο μηχανικός εξοπλισμός συγκομιδής, μεταφοράς, πλύσης και απόθεσης στους αλατοσωρούς για παροδική αποθήκευση του κοινού αλατιού.
(στ) Ο μετεωρολογικός σταθμός.
(ζ) Το χημικό εργαστήριο των Ελληνικών Αλυκών Α.Ε. για τον έλεγχο της ποιότητας του παραγομένου άλατος (για αναλύσεις ΑΦΡΙΝΑΣ βλέπε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙI).
l5.2. Διαδικασία Συγκομιδής «Αφρίνας»
Η Αφρίνα αποτελείται από λεπτούς κρυστάλλους που σχηματίζονται στην επιφάνεια της άλμης των αλοπηγίων υπό την επίδραση ευνοϊκών κλιματικών συνθηκών (ανέμου, θερμοκρασίας και ηλιοφάνειας).
Τα μετεωρολογικά δεδομένα για την περιοχή των Αλυκών Μεσολογγίου παρατίθενται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙI.
Η παραγωγή της στηρίζεται στη φυσική διαδικασία εξάτμισης, με την οποία αυξάνεται η συγκέντρωση σε αλάτι του θαλασσινού νερού που κυκλοφορεί σε μια σειρά δεξαμενών, έως ότου η συγκέντρωση φτάσει στο όριο κρυστάλλωσης στην τελική αβαθή δεξαμενή, το αλοπήγιο ή τηγάνι.
Η διαδικασία διαρκεί από το Μάρτιο μέχρι το Σεπτέμβριο οπότε αρχίζει η συγκομιδή του κοινού αλατιού. Η συγκομιδή της Αφρίνας πραγματοποιείται τους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο. Αυτή πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν τις πρώτες φθινοπωρινές βροχές, για να μη διαλύσουν το προϊόν.
Οι δυτικοί-νοτιοδυτικοί άνεμοι που συνήθως πνέουν στην περιοχή κατά την περίοδο της παραγωγής, ευνοούν τη συσσώρευση των επιφανειακών κρυστάλλων άλατος (πριν βυθιστεί και συσσωματωθεί με το υπόλοιπο αλάτι της αλυκής) στην ανατολική πλευρά του αλοπηγίου, όπου συλλέγεται αποκλειστικά χειρωνακτικά, από έμπειρο και εξειδικευμένο προσωπικό με τη χρήση κατάλληλων εργαλείων.
Κατά τη συγκομιδή αποτίθεται σε μικρούς λοφίσκους στην ανατολική πλευρά εκτός αλοπηγίου, όπου παραμένει για φυσική αποστράγγιση (Εικόνα. 5.3.a-d). Στη συνέχεια συλλέγεται σε μεγασάκους κατάλληλους για τρόφιμα (BIG BAGS) και αποθηκεύεται σε κλειστούς, στεγασμένους χώρους εντός των εγκαταστάσεων των Αλυκών Μεσολογγίου. Το πορώδες του μεγασάκου δίνει τη δυνατότητα περαιτέρω αποστράγγισης κατά το χρόνο αποθήκευσης.
Η «Αφρίνα» είναι ανεπεξέργαστο θαλασσινό αλάτι και δεν δέχεται κάποιου είδους προσθήκη ή επεξεργασία μετά τη συγκομιδή και την αποθήκευση της σε μεγασάκους.
Εικόνα 5.2 .a-d. Διαδικασία συγκομιδής «Αφρίνας » στην αλυκή Μεσολογγίου.
Για τον καλύτερο προγραμματισμό και τον έλεγχο παραγωγής, η αλυκή διαθέτει μετεωρολογικό σταθμό για την καταγραφή των κυρίων κλιματικών δεδομένων, που επηρεάζουν την αλατοπαραγωγή.
Τέτοιες είναι η εξάτμιση νερού, η βροχόπτωση, η θερμοκρασία και η σχετική υγρασία αέρα, καθώς και η ένταση και διεύθυνση του ανέμου. Οι μετρήσεις αυτές επιτρέπουν την καλύτερη βραχυπρόθεσμη αλλά και μακροπρόθεσμη αξιοποίηση των μετεωρολογικών συνθηκών, που αφορά στη λειτουργία της αλυκής και στον έλεγχο του ύψους παραγωγής. Οι καθημερινές μετρήσεις της πυκνότητας και στάθμης της άλμης σ’ όλη την έκταση της αλυκής επιτρέπουν τη βελτιστοποίηση διακινήσεως των αλμών, με απώτερο στόχο τη μεγιστοποίηση της παραγωγής και την αριστοποίηση της ποιότητας του προϊόντος. Συμπληρωματικές χημικές αναλύσεις πραγματοποιούνται σε διαπιστευμένο συνεργαζόμενο χημικό εργαστήριο (βλέπε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II).
5.3. Αποθήκευση –Συσκευασία
Η Αφρίνα αποθηκεύεται σε μεγασάκους (BIG BAGS) σε κλειστούς, στεγασμένους αποθηκευτικούς χώρους εντός των εγκαταστάσεων των αλυκών Μεσολογγίου. Η πώληση και διακίνησή της γίνεται σε σάκους πολυαιθυλενίου των 10 ή 20 kg.
Η αποθήκευση του προϊόντος Αφρίνα γίνεται στις εγκαταστάσεις των Αλυκών Μεσολογγίου εντός της προτεινόμενης περιοχής ΠΓΕ, γεγονός απαραίτητο για να διασφαλιστεί η προέλευση και η ιχνηλασιμότητα.
l 5.4.- Ειδικά Στάδια της Παραγωγής τα οποία πρέπει να Εκτελούνται Εντός της
Οριοθετημένης Γεωγραφικής Περιοχή
Οι εργασίες που εκτελούνται εντός της γεωγραφικής περιοχής είναι:
- Η παραγωγή, συγκομιδή και φυσική αποστράγγιση του προϊόντος Αφρίνα.
- Η αποθήκευση και πρώτη συσκευασία του προϊόντος Αφρίνα..
- Οι διαδικασίες που επιτρέπουν την ιχνηλασιμότητα του προϊόντος Αφρίνα για περαιτέρω
συσκευασία εκτός της γεωγραφικής περιοχής.
5.5.- Στάδια της Παραγωγής τα οποία Εκτελούνται Εκτός της Οριοθετημένης Γεωγραφικής Περιοχή
Οι εργασίες που εκτελούνται εκτός της γεωγραφικής περιοχής είναι:
- περαιτέρω συσκευασία με συσκευασίες κατάλληλες για τρόφιμα για πωλήσεις σε σημεία λιανικής πώλησης ή κατανάλωσης.
