Παραγωγή άλατος στην περιοχή του Μεσολογγίου γίνεται για περισσότερα από 340 χρόνια. Στο βιβλίο «Μεσολόγγι» του Στασινόπουλου το 1925 [7] αναφέρεται ότι «ο Spon (1675) γράφει ότι είχεν ίδει εις Άγιον Σώστην δύο Ενετικάς μασσιλιάνας, που εφόρτωναν αλάτι».
Αναφορές για την «Αφρίνα» ότι παράγεται στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, και έχει αποκτήσει μεγάλη φήμη και αναγνωρισιμότητα τόσο σε εθνικό όσο και σε διεθνές επίπεδο, υπάρχουν από τις αρχές του 20ου αιώνα [7].
Συνεπώς, η φήμη του προϊόντος αποτελεί τον βασικό αιτιώδη δεσμό για την καταχώριση του ως προϊόν ΠΓΕ.
H φήμη του προϊόντος οφείλεται στα ιδιαίτερα οργανοληπτικά και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά με ιδιαίτερα αυξημένη σύσταση σε μαγνήσιο όπως περιγράφονται στην παράγραφο 2. Τα χαρακτηριστικά αυτά οφείλονται στη διαδικασία παραγωγής και τη χειρωνακτική συλλογή της Αφρίνας από ειδικά εκπαιδευμένους και έμπειρους τεχνίτες, ενός φυσικού προϊόντος χωρίς κάποια επεξεργασία ή πλύση και χωρίς προσθήκη άλλων ουσιών.
Η φήμη που έχει δημιουργηθεί με την πάροδο των ετών υποστηρίζεται εν μέρη και από τη μοναδικότητα του οικοσυστήματος της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου, το οποίο προστατεύεται από διάφορες διεθνείς συνθήκες.
Η λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου με τις ιδιαίτερες μικροκλιματικές συνθήκες και το ιδιαίτερο οικοσύστημα της, έχει συνδεθεί με τη παραγωγή αλατιού για πάνω από 340 χρόνια, με το αλάτι που παράγεται εκεί να καλύπτει τα τελευταία χρόνια το 50 – 60% της Ελληνικής παραγωγής, τροφοδοτώντας με αλάτι τα ελληνικά νοικοκυριά και επιχειρήσεις και δικαιωματικά να χαρακτηρίζεται το Μεσολόγγι, ως η Πολιτεία του λευκού θησαυρού [8].
Η παραγωγή του προϊόντος «Αφρίνα» απαιτεί άνεμο και ήλιο. Οι ενεργές επιφάνειες των αλυκών (θερμάστρες και αλοπήγια) είναι αργιλώδεις, γιατί η άργιλος είναι αδιαπέρατη από το νερό. Οι περιοχές συμπύκνωσης του θαλασσινού νερού λέγονται θερμάστρες ενώ οι περιοχές κρυστάλλωσης του αλατιού λέγονται αλοπήγια.
Περιβαλλοντικές Απαιτήσεις Παραγωγής για τη «Αφρίνα»
Η επιφάνεια των αλοπηγίων είναι επίπεδη σε όλο το μήκος και πλάτος, γι’ αυτό η αφρίνα ακόμη και με μικρό κυματισμό παρασύρεται στην άκρη απ’ όπου συλλέγεται.
Για την παραγωγή του προϊόντος, απαιτείται συνεχής εξάτμιση-συμπύκνωση ικανής ποσότητας θαλασσινού νερού μέχρι του σημείου, που αρχίζει να κρυσταλλώνει το περιεχόμενο σ’ αυτό αλάτι. Η συμπύκνωση γίνεται με φυσικό τρόπο, δηλαδή με εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας αλλά και του μικροκλίματος, που επικρατεί στην περιοχή, δηλαδή της ταχύτητας, της θερμοκρασίας και της σχετικής υγρασίας του αέρα. Η συμπύκνωση των αλμυρών νερών, απαιτεί πέρα από την ηλιοφάνεια και ισχυρούς ανέμους ιδίως κατά την καλοκαιρινή περίοδο. Ενώ, η κρυστάλλωση του άλατος προϋποθέτει την έλλειψη έντονων βροχοπτώσεων την περίοδο της καλλιέργειας.
Στις αλυκές της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου οι τιμές της καθαρής εξάτμισης (εξάτμιση – βροχόπτωση) είναι αρκετά υψηλές. Η εξάτμιση φτάνει τα 1.622 mm το χρόνο και οι βροχοπτώσεις φθάνουν κατά μέσο όρο τα 794 mm [9] το χρόνο, ενώ η περατότητα του εδάφους είναι αμελητέα.
Όλες οι συνθήκες που απαιτούνται για την παραγωγή αλατιού συνδυάζονται ιδανικά στην περιοχή, που βρίσκονται εγκατεστημένες οι αλυκές Μεσολογγίου.
Η εξέλιξη της παραγωγικής διαδικασίας στις αλυκές του Μεσολογγίου τις καθιστά, ουσιαστικά, κατασκευασμένα παράκτια οικοσυστήματα. Οι αλυκές Μεσολογγίου είναι ένα ιδανικό περιβάλλον παραγωγής, που επωφελούνται από μέτρα προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος (Ramsar και Natura 2000).
Εκτός των προαναφερθέντων, η μοναδικότητα των αλυκών Μεσολογγίου έγκειται επίσης στο γεγονός ότι χρησιμοποιούν σχεδόν 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την παραγωγή του προϊόντος, συνδυάζοντας αρμονικά την παραγωγική
διαδικασία ενός προϊόντος με την προστασία του περιβάλλοντος.
Το Οικοσύστημα της Γεωγραφικής Ζώνης Παραγωγής
Η λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου – Αιτωλικού, «περικαλλέα λίμνη» την ονόμαζε ο Όμηρος, αποτελεί το μεγαλύτερο σύμπλεγμα υγροτόπων της Ελλάδας έναν φυσικό παράδεισο από υδροχαρή δάση, αμμοθίνες, λουρονησίδες, αμμώδεις όχθες και αλμυρολίβαδα.
Εδώ, η άγρια ζωή και η παραγωγική δραστηριότητα συνυπάρχουν για χιλιάδες χρόνια, καθώς η λιμνοθάλασσα με το αλάτι αλλά και τα πλούσια αλιεύματά της αποτελεί πηγή πλούτου για τους ανθρώπους της.
Το οικοσύστημα της αλυκής του Μεσολογγίου είναι ένα αναπόσπαστο τμήμα από το ευρύτερο και πολύ πιο σύνθετο οικοσύστημα των υγροτόπων του Μεσολογγίου, με το οποίο υπάρχει μια συνεχής αλληλεπίδραση.
Στις αλυκές Μεσολογγίου το βάθος του νερού είναι σχετικά μικρό κι ως εκ τούτου άμεσα επηρεαζόμενο από τις ατμοσφαιρικές μεταβολές. Οι μεγάλες θερμικές μεταβολές του υδάτινου μέσου τείνουν να εξισωθούν θερμικά με τον αέρα τόσο σε ημερήσια όσο και σε ετήσια βάση. Η περιεκτικότητα σε διαλυμένο οξυγόνο μπορεί να φτάσει σε σημαντικές τιμές υπερκορεσμού, οφειλόμενη τόσο στην αφθονία της υδρόβιας βλάστησης όσο και στις κινήσεις του νερού.
Το θαλασσινό νερό αντλείται από τη λιμνοθάλασσα της Κλείσοβας και τροφοδοτείται μέσω καναλιού στην πρώτη ομάδα λεκανών στην περιοχή της Πλόστενας. Από εκεί σιφωνίζεται στην επόμενη λεκάνη, από την οποία η συμπυκνωμένη άλμη ρέει με τη βοήθεια της βαρύτητας ή με άντληση προς τα αλοπήγια.
Η ποιοτική και ποσοτική απόδοση σε αλάτι είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις διεργασίες που γίνονται στην περιοχή και που αυτές με τη σειρά τους εξαρτώνται κυρίως από τις μορφολογικές και ατμοσφαιρικές μεταβολές.
Για παράδειγμα, η περιοχή συμπυκνώσεως του θαλασσινού νερού θεωρείται ως ένα σύστημα όπου ο ανταγωνισμός των ειδών είναι ισχυρός και ο ρόλος της διατροφής σημαντικός στην δυναμική των πληθυσμών. Η ποιότητα της διαθέσιμης τροφής παίζει ένα ρόλο περιοριστικά καθοριστικό.
Στην περιοχή κρυστάλλωσης το οικοσύστημα είναι απλούστερο και ο αριθμός των ειδών περιορισμένος αλλά με άφθονους πληθυσμούς. Η αφθονία αυτή έχει καθαρά τοπογραφικό χαρακτήρα.
Οι μεταβολές της πυκνότητας των πληθυσμών οφείλονται είτε στις απότομες αβιοτικές απρόβλεπτες μεταβολές χωρίς καμία φαινομενική αιτία ή σε άλλες που έχουν χαρακτήρα κυκλικό ή σχεδόν κανονικό.
Η εκτίμηση του οικολογικά άριστου σε σχέση πάντα με τις ανθρώπινες δραστηριότητες είναι σχεδόν αδύνατο να επιτευχθεί. Στη συγκεκριμένη όμως περίπτωση δηλαδή τις χρήσεις γης υπό την μορφή μιας ηλιακής αλυκής, επιτυγχάνεται η αξιοποίηση ενός φυσικού πόρου με τον πλέον ανώδυνο για το περιβάλλον τρόπο.
Οι αλυκές Μεσολογγίου καταλαμβάνουν έκταση περίπου 1.400 ha (συνολικά) με
ιδανική τοπογραφική διάταξη και πολύ μικρές υψομετρικές διαφορές. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την κάλυψη της περιοχής με ένα αβαθές στρώμα άλμης και έτσι το ποσό της ενέργειας που απαιτείται για την άντληση είναι περιορισμένο.
Τέλος, για τη διαφύλαξη του ιδιαίτερου οικοσυστήματος της λιμνοθάλασσας έχει συσταθεί ο Φορέας Διαχείρισης Λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου (www.http://fdlmes.gr).
Σκοπός του Φορέα είναι η διοίκηση και διαχείριση του Εθνικού Πάρκου Λιμνοθαλασσών Μεσολογγίου-Αιτωλικού, εκβολών και κάτω ρου των ποταμών Αχελώου και Ευήνου καθώς και των Εχινάδων νήσων. Παράλληλα με την προστασία των οικοσυστημάτων, ο Φορέας έχει στόχο την ανάδειξη των περιβαλλοντικών αξιών της περιοχής, και τη δημιουργία των καλύτερων δυνατών προϋποθέσεων για τη βιώσιμη ανάπτυξη που επιζητά η τοπική κοινωνία.
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι αλυκές ως υγροβιότοποι εξαρτώνται και από την αλατοπαραγωγική τους ικανότητα και συνεπώς τη διατήρηση και προστασία αυτής της οικονομικής δραστηριότητας [10].
Η βιώσιμη λοιπόν ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας είναι σε μεγάλο βαθμό συνυφασμένη με το αλάτι και τις χρήσεις του, ιδιαίτερα όταν μπορεί να χρησιμοποιηθεί συνδυαστικά με άλλα τοπικά προϊόντα αλλά και υπηρεσίες.
Ανθρώπινος Παράγοντας
Μέχρι το 1968, στην αλυκή Μεσολογγίου εκτός από την αφρίνα και η συγκομιδή του κοινού αλατιού γινόταν χειρωνακτικά. Μετά το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου όταν άρχιζε η διαδικασία της συγκομιδής, το στρώμα αλατιού με πάχος 6 με 8 εκ. που έμενε στον ρηχό πάτο, σκληρό σαν πέτρα, έπρεπε να σπάσει ώστε να συλλεχθεί. Αυτή ήταν δουλειά για άντρες, με τσεκούρια και φτυάρια στα χέρια και συνήθως γίνονταν πολύ πρωινές ώρες. Μια ομάδα χάρασσε με τα τσεκούρια το σκληρό αλάτι κάνοντας γραμμές. Μετά μια άλλη έβγαζε το θαλασσινό αλάτι με τα φτυάρια. Χρειαζόταν μεγάλη δεξιότητα ώστε να μη βγει και το χώμα με τις σπασμένες πλάκες αλατιού. Οι άντρες αυτοί έβαζαν το αλάτι σε ανοιχτά βαγόνια που το μετέφεραν κατόπιν στο χώρο απόθεσης.
Σήμερα, αν και η συγκομιδή του κοινού αλατιού είναι πλήρως μηχανοποιημένη [11], η συγκομιδή της Αφρίνας γίνεται αποκλειστικά χειρωνακτικά, διατηρώντας την παράδοση των προηγουμένων ετών. Η συγκομιδή του αλατιού με τα χέρια με τη χρήση κατάλληλων εργαλείων είναι μια ιδιαίτερα κοπιαστική και ειδικευμένη εργασία.
Η αναγνώριση και ο διαχωρισμός της αφρίνας θέλει εμπειρία και ικανότητα. Γι’ αυτό είναι συνηθισμένο αυτή η γνώση και τέχνη να περνάει από πατέρα σε γιο ή άλλο μέλος της οικογένειας.
Ιδιοτυπία του προϊόντος – Φήμη
Η ιστορία του αλατιού είναι συνυφασμένη με την ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού. Από πολύ νωρίς είχε γίνει γνωστή στον άνθρωπο η χρήση του αλατιού ως συντηρητικού, συνεπώς συνέβαλε στη διατήρηση των τροφίμων και βοήθησε στις μεγάλες μετακινήσεις.
Στην αρχαιότητα η αξία του αλατιού ήταν τέτοια, που χρησιμοποιούνταν ως μέσω συναλλαγής, ενώ η ανταλλακτική του αξία ίσχυε και σε άλλες περιοχές και περιόδους. Τα αλοπήγια και η παραγωγή αλατιού υπήρχαν από τη μυκηναϊκή
εποχή. Οι αρχαίοι Αθηναίοι έπαιρναν το μεγαλύτερο μέρος του αλατιού τους από τις αλυκές στη Ραφήνα, τη Βούλα και το Σούνιο. Οι Βυζαντινοί ταξίδευαν παραπέρα για αλάτι σε όλο το Αιγαίο αλλά και δυτικά προς την Αδριατική και βόρεια προς τη Μαύρη Θάλασσα.
Η παραγωγή και η πώληση του αλατιού, ενός τόσο σημαντικού αγαθού, έγινε αντικείμενο ελέγχου από τις εκάστοτε δυνάμεις της εξουσίας. Κατά τη βυζαντινή εποχή ελεγχόταν από την αυτοκρατορία ή μεμονωμένα μοναστήρια.
Κατόπιν, την κερδοφόρα επιχείρηση του μεσογειακού αλατιού τη σφετερίστηκε η μεγαλύτερη ναυτική δύναμη της εποχής, η Βενετία. Ακολούθησαν οι Οθωμανοί, οι
οποίοι μάλιστα επέβαλλαν και κατά κεφαλήν φόρο αλατιού. Από το 1823, δύο χρόνια μετά την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, τον έλεγχο του αλατιού ανέλαβε το νεοϊδρυθέν ελληνικό κράτος. Μέχρι το 1900, όλες οι αλυκές αποτελούσαν κρατικό μονοπώλιο.
Η Αφρίνα που παράγεται στη λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου έχει από πολύ παλιά μεγάλη φήμη και αναγνωρισιμότητα. Αποτελείται από λευκούς και εύθρυπτους κρυστάλλους χλωριούχου νατρίου που σχηματίζονται στην επιφάνεια της άλμης των αλοπηγίων, με όψη ανάλαφρη, είναι λιγότερο αλμυρή από το αλάτι, ελαφρώς πικρή λόγω της αυξημένης ποσότητας μαγνησίου [1,2,3] (βλέπε ΠΑΡΤΗΜΑ Ι) και
άρα ιδανική για ωμά ή ψητά φαγητά, ή ακόμη και γλυκά. Είναι πλούσια σε όλα τα πολύτιμα για την υγεία ιχνοστοιχεία – μέταλλα που περιέχονται στο θαλασσινό νερό και ιδιαίτερα το Μαγνήσιο (Mg).
Είναι θαλασσινό αλάτι και δεν δέχεται κάποιου είδους προσθήκη ή επεξεργασία μετά τη συγκομιδή.
Σύμφωνα με την Πετανίδου [4], «Αφρίνα» είναι η παραδοσιακή ονομασία στην περιοχή του Μεσολογγίου για την μικρή ποσότητα κρυστάλλων αλατιού που σχηματίζονται στην επιφάνεια της άλμης. Αυτή η ποσότητα κρυστάλλων αλατιού, ο αλατανθός όπως ονομάζεται στην ατλαντική Γαλλία (fleur de sel), είναι η αλοσάχνη των αρχαίων Ελλήνων (ή αλισάχνη1), η οποία με το πέρασμα των χρόνων απέκτησε ιδιαίτερες τοπικές ονομασίες στις αλατοπαραγωγικές περιοχές της χώρας.
1 Η ελληνική λέξη Αλισάχνη (ή αλοσάχνη) χρησιμοποιείται για να περιγράψει το εύθρυπτο στρώμα λεπτού αλατιού που μένει στα κοιλώματα των βράχων όταν εξατμίζεται το θαλασσινό νερό και η πολύ αλμυρή γεύση: το φαγητό έγινε αλισάχνη. Η λέξη προέρχεται από το αλ(ός)-ι (γεν. της αρχαίας λέξης άλς = αλάτι) + αρχ. άχνη (=αφρός). Τη φράση αλός άχνη τη συναντούμε στην Οδύσσεια: είλυτο δε πανθ’ άλός άχνη (Ε 403) και στην Ιλιάδα: Ως δ΄ ότε κύμα θαλάσσης. μεγάλα βρέμει, αμφί δε τ`άκρας κυρτόν εόν κορυφούται, αποπτύει δ’ αλός άχνην (Δ 426)
ονομασία «Αφρίνα», ξεκινώντας από την περιοχή του Μεσολογγίου, έγινε ιδιαίτερα γνωστή σε όλη την Ελλάδα, για να περιγράψει την αλοσάχνη ή τον αλατανθό (fleur de Sel) των Γάλλων και αντιστοιχεί ουσιαστικά στους κρυστάλλους αλατιού που παράγονται με περιοδική πήξη στην επιφάνεια των αλοπήγιων των αλυκών του Μεσολογγίου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αναφορές στην Αφρίνα ως αλάτι ανώτερης ποιότητας. Στο βιβλίο «Μεσολόγγι» του Στασινοπούλου το 1925 [7] αναφέρεται… «εις την λιμνοθάλασσαν παράγεται και πολυτελείας αλάτι αυτόπηκτον, η αφρίνα. Το ελαφρόν κύμα σπώμενον εις τους κολπίσκους της λιμνοθαλάσσης σχηματίζει αφρόν. Η ηλιακή θερμότης πήζει τον αφρόν και σχηματίζει την αφρίναν, (η οποία)… έχει την λευκότητα της χιόνος και την λεπτότητα του αιθέρος». Και συνεχίζει: «Ο Σπυρ.Τρικούπης όταν ευρίσκετο εις την Αγγλίαν ως Πρέσβυς,(1833-1838) μετεχειρίζετο πάντοτε αφρίναν εις το τραπέζι, την οποίαν του έστελναν από το Μεσολόγγι».
Ο ίδιος συγγραφέας σε προηγούμενη μελέτη του [12] για την παραγωγή και εμπορία του αλατιού στην ελληνική επικράτεια αναφέρει: «Το καλύτερο εξ όλων των αυτόπηκτων αλάτων και όλων εν γένει των Ελληνικών αλάτων είναι η αφρίνα του Μεσολογγίου». Συνεχίζει μάλιστα την αναφορά του δίνοντας τις συνθήκες, με τις οποίες παράγεται το αλάτι. «Είς τους κολπίσκους της λιμνοθάλασσας το ελαφρόν κύμα σχηματίζει επί της παραλίας αφρόν. Τον αφρόν αυτόν η ηλιακή θερμότης και ο άνεμος τον μεταβάλλουν εις άλας. Αλλά και εις τας γωνίας των αλοπηγίων σχηματίζεται επίσης από το κύμα, το οποίον ο άνεμος φέρει εκεί , πηγμένος αφρός». Κλείνοντας αυτή την αναφορά του ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η «Αφρίνα» ήταν εκείνες τις εποχές ένα δώρο πολυτέλειας: «Αυτή είναι η αφρίνα, με το ωραίον της και ποιητικό όνομα, αφρογέννητος καθώς η Αφροδίτη. Η αφρίνα έχει την λευκότητα της χιόνος και την λεπτότητα του αιθέρος και είναι άλας πολυτελείας μη περιέχον ουδεμίαν ξένην ουσίαν και το οποίον όταν δεν κατεδιώκετο η αλατολογία, επεζητείτο παντού, στελλόμενον ως πολύτιμον δώρον, μέσα εις μικράς κυλίνδρους από σχίζας καλαμίων περιπλεγμένους με βούρλα».
Ακολουθώντας αυτή την παράδοση που αναφέρει ο Στασινόπουλος εκατό δεκαπέντε χρόνια πριν, αξίζει να αναφερθεί το γεγονός ότι «Αφρίνα» σε ειδική συσκευασία για την περίσταση προσφέρθηκε ως αναμνηστικό δώρο, (μαζί με άλλα ονομαστά ελληνικά προϊόντα) στους πολιτικούς ηγέτες που συμμετείχαν στη σύνοδο ηγετών των χωρών του Ευρωπαϊκού Νότου που έγινε το Σεπτέμβριο του 2016 στην Αθήνα (ΤΑ ΝΕΑ, Μικροπολιτικός: Το γεύμα των αρχηγών του Νότου. Δημοσίευση:
10/09/2016) [13].
Η εξαιρετική ποιότητα της Αφρίνας αναγνωρίζεται συνεχώς τα τελευταία χρόνια. Δεν είναι τυχαίο ότι έχει βραβευτεί δύο φορές τα τελευταία χρόνια σε διεθνείς διαγωνισμούς γεύσης και τροφίμων, το 2016 στο Olymp Awards Food and Beverage Competition με αργυρό μετάλλιο και το 2020 στο greattasteawards με διάκριση [ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 8].
Η καταχώριση του ονόματος «Αφρίνα» θα προφυλάξει αφενός την τοπική ονομασία «Αφρίνα» που χρησιμοποιείται εδώ και πάρα πολλά χρόνια στην περιοχή, η οποία είναι ιδιαίτερα αναγνωρίσιμη εντός και εκτός των ελληνικών συνόρων, αφετέρου θα δώσει μια οικονομική ώθηση στην εμπορία του προϊόντος και θα προστατεύσει την φήμη που έχει δημιουργηθεί με το πέρασμα των χρόνων.
Στο διαδίκτυο υπάρχουν πάρα πολλές αναφορές στο ιδιαίτερο οικοσύστημα των αλυκών Μεσολογγίου αλλά και στα προϊόντα που παράγονται σε αυτό.
Οι αναφορές στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, στα ραδιοτηλεοπτικά μέσα καθώς και σε εξειδικευμένες εκπομπές μαγειρικής διατηρούν και ενισχύουν την ιδιαίτερη φήμη και αναγνωρισιμότητα που έχει το προϊόν Αφρίνα.
Στο διαδίκτυο υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες αναφορών σχετικά (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ):
Α) το ιδιαίτερο οικοσύστημα μέσα στο οποίο γινόταν και γίνεται η παραγωγή του προϊόντος «Αφρίνα».
Β) το προϊόν «Αφρίνα» και την ιδιαίτερη αναγνωρισιμότητα που έχει μεταξύ των καταναλωτών λόγω
της υφής (ανάλαφρο, εύθρυπτο) και της γεύσης του ( όχι τόσο αλμυρή, πικρή).
Γ) καταστήματα, παντοπωλεία και delicatessen(on – line και μη) τα οποία πωλούν παραδοσιακά
ελληνικά προϊόντα όπως είναι η «Αφρίνα».
Δ) Συνταγές με τη χρήση του προϊόντος «Αφρίνα».
Εν κατακλείδι, το προϊόν «Αφρίνα» έχει από πολύ παλιά μεγάλη φήμη και αναγνωρισιμότητα. Η φήμη αυτή βασίζεται κυρίως στα ιδιαίτερα οργανοληπτικά και φυσικοχημικά χαρακτηριστικά της «Αφρίνας», την υφή και τη γεύση της, τα οποία διαμορφώνονται από τις ιδιαίτερες μικροκλιματικές συνθήκες των αλυκών και της λιμνοθάλασσας Μεσολογγίου αλλά και την παραδοσιακή χειρωνακτική εργασία συγκομιδής που ουσιαστικά παραμένει αναλλοίωτη στο πέρασμα των χρόνων.
Ειδικευμένοι εργάτες συλλέγουν την «Αφρίνα», εξασφαλίζοντας την ομοιομορφία στο τελικώς παραγόμενο προϊόν με βάση την εκπαίδευση και την εμπειρία τους. Η συγκομιδή επιφανειακών κρυστάλλων άλατος προσδίδει στο προϊόν υψηλή καθαρότητα-με χρώμα λευκό και πλήρη απουσία ιλύος (επειδή οι κρύσταλλοι δεν έρχονται σε επαφή με τον πυθμένα του αλοπηγίου). Συνεπώς δεν απαιτείται πλύση του προϊόντος, γεγονός που οδηγεί σε ενισχυμένη περιεκτικότητα σε ευδιάλυτα άλατα μαγνησίου.
Η περιεκτικότητα της «Αφρίνας» σε μαγνήσιο ξεπερνά την περιεκτικότητα των άλλων κοινών αλατιών και των επεξεργασμένων αλατιών του εμπορίου (βλέπε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙ), προσδίδοντας ιδιαίτερη γεύση στο προϊόν, όχι τόσο αλμυρή και ελαφρώς πικρή και την καθιστά ιδανική για ωμά ή ψητά φαγητά ή ακόμη και γλυκά.
Υπάρχουν ιστορικές αναφορές από το προηγούμενο αιώνα που αναφέρουν ότι η «Αφρίνα» αναγνωρίζεται ως ανώτερης ποιότητας και είναι περιζήτητη για δώρο πολυτέλειας, κάτι το οποίο επιβεβαιώνεται μέχρι και σήμερα τόσο με τα βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς όσο και παρατηρώντας τις πολυτελείς συσκευασίες, στις οποίες διακινείται το προϊόν (βλέπε ΠAΡΑΡΤΗΜΑ V).
Η φήμη της «Αφρίνας» μολονότι άντεξε στο πέρασμα των χρόνων απαιτεί την προστασία της μέσα από την καταχώριση της ονομασίας «Αφρίνα» στο μητρώο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των προϊόντων με Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη.
