Πριν από την ανακάλυψη των ψυγείων, ο κυριότερος τρόπος συντήρησης των τροφίμων ήταν το αλάτι. Ωστόσο, συχνά το αλάτι ήταν δυσεύρετο και η ημερήσια μέση πρόσληψη αλατιού δεν ξεπερνούσε τα 0,25 g.
Σήμερα, χάρις στην ευρύτατη διαθεσιμότητα του αλατιού σε χαμηλές τιμές, εκτιμάται ότι ο μέσος ενήλικας καταναλώνει περίπου 10 g αλάτι ημερησίως, αντί των 4 g που συνιστώνται από διεθνείς οργανισμούς για τους υγιείς ενήλικες. ‘
Εχει εκτιμηθεί ότι στις αναπτυγμένες χώρες η μέση ημερήσια πρόσληψη κυμαίνεται από 9 έως 12 g. Tο 80% αυτού του αλατιού προέρχεται από επεξεργασμένα τρόφιμα και το υπόλοιπο προέρχεται από το επιτραπέζιο αλάτι, που επιπλέον προσθέτουμε στην τροφή.
Η υπέρταση αποτελεί τον τρίτο κατά σειρά παράγοντα κινδύνου στην Ευρώπη μετά τον καρκίνο και τις καρδιοπάθειες. Μεγάλες ποσότητες νατρίου μπορεί να επιδεινώσουν σημαντικά την κατάσταση των υπερτασικών ασθενών.
Σχεδόν το 50% των υπερτασικών είναι ευαίσθητοι στο αλάτι, πράγμα που σημαίνει ότι η πρόσληψη μεγάλων ποσοτήτων νατρίου αυξάνει περαιτέρω την αρτηριακή τους πίεση και την πιθανότητα εμφάνισης επιπλοκών, όπως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, έμφραγμα κ.ά.
Πλήθος επιστημονικών ερευνών υποδεικνύει ότι μείωση στην πρόσληψη αλατιού σε συνδυασμό με ορισμένες άλλες ελεγχόμενες διαιτητικές παρεμβάσεις, προκαλεί σημαντική μείωση τόσο στη συστολική (“μεγάλη”) όσο και στη διαστολική (“μικρή”) αρτηριακή πίεση. Η επίδραση των υπερβολικών ποσοτήτων αλατιού είναι ακόμα περισσότερο έντονη σε διαβητικούς, σε παχύσαρκους και σε ηλικιωμένους υπερτασικούς.
Ο συνδυασμός δίαιτας και περιορισμού του χλωριούχου νατρίου στην τροφή, που αποκαλείται και δίαιτα τύπου DASH (DASH diet = Dietary Approaches to Stop Hypertension = Διαιτητική Προσέγγιση για τον Έλεγχο της Υπέρτασης), έχει αποδειχθεί ότι μειώνει αποτελεσματικά την αρτηριακή πίεση σε υπερτασικούς ασθενείς.
Η δίαιτα DASH αποτελεί ένα μοντέλο διατροφής όπου η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών είναι ιδιαίτερα αυξημένη, τα γαλακτοκομικά προϊόντα που επιτρέπονται προς κατανάλωση είναι μηδενικής ή μειωμένης λιποπεριεκτικότητας (0 ή 1% λιπαρά), τα ολικά και τα κορεσμένα προσλαμβανόμενα λιπαρά είναι ελεγχόμενα και δεν επιτρέπεται η χρήση αλκοόλ πάνω από 20-30 g στους άνδρες και 10-20 g στις γυναίκες.
Νεότερες μελέτες δίνουν έμφαση όχι μόνο στην πρόσληψη νατρίου αλλά και στην ισορροπία νατρίου-καλίου στον οργανισμό, που φαίνεται να παίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Επειδή αποδεικνύεται δύσκολο να αλλάξουμε συνήθειες που έχουμε μάθει, αυτό που συστήνεται στους ασθενείς που δυσκολεύονται να μειώσουν το αλάτι, είναι να τρώνε τροφές με αυξημένη περιεκτικότητα σε κάλιο, διότι αυτό αντισταθμίζει σημαντικά τα αρνητικά αποτελέσματα της υπερπρόσληψης νατρίου. Η μέγιστη αποτελεσματικότητα παρατηρείται, όταν επιτευχθεί παράλληλα η μείωση στην πρόσληψη νατρίου (έως 2,4 g νατρίου ή έως 3,8 g αλάτι την ημέρα) και η αύξηση στην πρόσληψη καλίου.
Ο μηχανισμός δράσης του καλίου είναι απλός: Το κάλιο βοηθάει τον οργανισμό να αποβάλλει το επιπλέον νάτριο. Επειδή το κάλιο δεν αποθηκεύεται στον οργανισμό, είναι απαραίτητη η καθημερινή του πρόσληψη.
Πλούσιες πηγές καλίου είναι τα φρούτα (π.χ. μπανάνες, πορτοκάλια, ακτινίδια) και τα λαχανικά και αυτός είναι ένα από τους λόγους που πρέπει να αυξηθεί η κατανάλωσή τους σε 5 μερίδες την ημέρα.
Οι παραπάνω οδηγίες υιοθετούνται τόσο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, την Παγκόσμια Ομοσπονδία Καρδιολογίας όσο και από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Υπέρτασης (2007).
Στην Παγκόσμια Κινητοποίηση για τον περιορισμό της κατανάλωσης αλατιού συμμετέχει και η Ελληνική Αντιϋπερτασική Εταιρεία με την έκδοση ειδικού φυλλαδίου. ‘
Οπως τονίστηκε σε πρόσφατη συνέντευξη Τύπου της Εταιρείας, σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση υπέρτασης παίζουν και εξωτερικοί παράγοντες, όπως η παχυσαρκία, το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η έλλειψη σωματικής άσκησης , το στρες και η αυξημένη κατανάλωση αλατιού.
Η σχέση μεταξύ του αλατιού και της υψηλής πίεσης του αίματος (υπέρτασης) είναι άμεση: H κατανάλωση αλατιού αυξάνει την πίεση του αίματος, ενώ η μείωση του αλατιού στη διατροφή μειώνει την πίεση. Ας σημειωθεί ότι για κάθε αύξηση της συστολικής πίεσης κατά 20 mm Hg και κατά 10 mm Hg της διαστολικής (πέρα από τις τιμές-στόχους) διπλασιάζεται ο κίνδυνος για καρδιακά επεισόδια [Αναφ. 10ζ].
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν λείπουν και εκείνες οι φωνές που επισημαίνουν ότι η επικινδυνότητα του αλατιού στη διατροφή του ανθρώπου έχει μάλλον υπερτονισθεί [Αναφ. 10η], ωστόσο η μείωση της κατανάλωσης του αλατιού θεωρείται γενικά ως ο πιο φθηνός και αποτελεσματικός τρόπος βελτίωσης της δημόσιας υγείας [Αναφ. 10θ].
